Tỷ lệ thiết kế là yếu tố trong nguyên lý thiết kế, tìm hiểu tỷ lệ vàng trong kiến trúc để chọn được tương quan hợp lý các yếu tố trong tổng thể công trình kiến trúc, nội thất, mỹ thuật.

Tỷ lệ có một vai trò quan trọng trong thiết kế

Tỷ lệ kích thước đó là tỷ số của hai kích thước hình học (ngoài tỷ lệ về kích thước còn có các tỷ lệ khác như tỷ lệ màu sắc, ánh sáng …). Trong phần nguyên lý thiết kế thì tỷ lệ là một yếu tố quan trọng tạo nên tổng thể một công trình kiến trúc đẹp, một không gian nội thất hài hòa, một sản phẩm mỹ thuật có điểm nhấn sáng tạo (Khi thiết kế nội thất nhà bạn cần tham khảo mối tương quan này tại Luật cân xứng và tỷ lệ). Trong phần này bài viết chỉ tìm hiểu những bí mật tuyệt vời từ TỶ LỆ VÀNG qua đó chúng ta hiểu và vận dụng một yếu tố đã xuất hiện trong công trình kiến trúc, trong hội họa từ kỳ cổ đại (điển hình công trình đền Pantheon ở Roma).

Khái niệm về tỷ lệ vàng

Xét các đoạn thẳng sau, đoạn thẳng dài là a, đoạn thẳng ngắn là b, tổng hai đoạn thẳng là a+b. Khi các số này thỏa mãn điều kiện (a+b)/a = a/b thì lúc đó tỷ lệ a/b được gọi là tỷ lệ vàng. Bằng cách giải phương trình điều kiện trên tìm được tỷ lệ đó là con số  1,61803398875; (gần bằng 1,62) người ta ký hiệu nó là φ (phi).

Vậy tỷ lệ vàng φ là tỷ lệ kích thước dài / kích thước ngắn bằng 1.62

Hình chữ nhật tỷ lệ vàng

Hình chữ nhật tỷ lệ vàng:  Đó là các hình có gọi các hình chữ nhật có cạnh dài chia cạnh ngắn bằng φ. 

Có một sự liên hệ bản chất tự nhiên nào đó, các bố cục được trình bày trong các hình chữ nhật với tỷ lệ vàng làm cho người xem có cảm giác thoải mái hài lòng hơn và cảm nhận được bố cục hợp lý, đẹp hơn. 

Tỷ lệ vàng trong toán học: Mở rộng tổng quát các đại lượng a, b thỏa mãn tỷ lệ vàng đó chính là dãy số Fibonacci (tìm hiểu sâu hơn tại wikipedia) đây là dãy số quan trọng vì nó thể hiện rất nhiều quy luật của thế giới tự nhiên (tuy nhiên chúng ta không tìm hiểu sau về nó mà chỉ dẫn chứng các kết quả và ứng dụng trực tiếp trong thiết kế). 

Các hình chữ nhật xếp theo dãy Fibonacci từ nhỏ đến lớn ta thu được hình thể hiện dãy số đó và vẽ ra được một đường cong xoắn ốc. Đường cong xoắn ốc sinh ra theo tỷ lệ vàng này bắt gặp rất nhiều trong tự nhiên.

Các hình chữ nhật có tỷ lệ vàng và đường xoắn ốc tỷ lệ vàng

Tỷ lệ vàng xuất hiện phong phú trong thế giới tự nhiên của chúng ta.

Tỷ lệ vàng, số phi (φ), một con số tỷ lệ thần thánh (theo cách nói trong tác phẩm Mật mã Davinci) nó xuất hiện dày đặc trong giới tự nhiên, từ các quy luật vật lý (hãy xem hình dạng các cơn bão), đến thế giới thực vật (xem bông hoa hướng dương), thế giới động vật (quan sát một vỏ ốc) đến kích thước nhân trắc học (các kích thước cơ thể con người). 

Hãy xem các hình ảnh sau:

Tỷ lệ vàng xuất hiện trong thế giới tự nhiên  (1)

Tỷ lệ vàng xuất hiện trong thế giới tự nhiên  (2)

Con người có vô số yếu tố có thể hiện tỷ lệ vàng

Những người có thể hình đẹp có nhiều tỷ lệ rất gần với số Ф gồm:

• Chiều cao / đỉnh đầu đến đầu ngón tay = Ф

• Đỉnh đầu tới đầu ngón tay / đỉnh đầu tới rốn (hoặc cùi chỏ) = Ф

• Đỉnh đầu tới rốn (hoặc cùi chỏ) / đỉnh đầu tới ngực = Ф

• Đỉnh đầu tới rốn (hoặc cùi chỏ) / chiều rộng đôi vai = Ф

• Đỉnh đầu tới rốn (hoặc cùi chỏ) / chiều dài cẳng tay = Ф

• Đỉnh đầu tới rốn (hoặc cùi chỏ) / chiều dài xương ống quyển = Ф

• Đỉnh đầu tới ngực / đỉnh đầu tới gốc sọ = Ф

• Đỉnh đầu tới ngực / chiều rộng của bụng = Ф

• Chiều dài của cẳng tay / chiều dài bàn tay = Ф

• Vai đến các đầu ngón tay / khuỷu tay đến các đầu ngón tay = Ф

• Hông đến mặt đất / đầu gối đến mặt đất = Ф

• Gọi độ dài từ rốn lên đến đỉnh đầu là x, độ dài từ rốn xuống đến chân là y. Độ dài một dang tay gọi là a. Nếu x/y = a/(x+y) = 1,618 = Ф, thì đó là thân hình của các siêu người mẫu.

Tỷ lệ vàng ứng dụng trong thiết kế nội thất, kiến trúc, mỹ thuật

Tỷ lệ vàng nhiều người tin rằng như một năng lực của giới tự nhiên, và khi có các yếu tố nghệ thuật có tỷ lệ này thì bộ não con người có xu hướng thích thú nó hơn. Dù bạn có tin điều đó hay không thì có rất nhiều các tác phẩm kiến trúc, hội họa từ cổ đại tới hiện đại sáng tác bởi các thiên tài trong đó có sử dụng yếu tố tỷ lệ vàng. Trong phát triển của xã hội loài người, tỷ lệ vàng Ф được con người ứng dụng trong nghệ thuật và thiết kế từ 4000 ngàn năm trước đây, thậm chí là còn hơn như vậy. Nhiều người tin rằng  các kim tự tháp ai cấp có sử dụng tỷ lệ vàng, tỷ lệ vàng có trong các tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc và mọi thứ quanh bạn.

Tỷ lệ vàng trong hội họa

Rất nhiều tác phẩm hội họa của các họa sĩ thiên tài được bố cục với các khu vực tạo ra một tỷ lệ vàng

Tỷ lệ vàng trong các công trình kiến trúc

Các công trình kiến trúc với tỷ lệ vàng

Tỷ lệ vàng trong thiết kế logo, kiểu dáng công nghiệp

Tỷ lệ vàng bạn có thể bắt gặp trong cuộc sống hàng ngày, từ các logo thương hiệu nổi tiếng, đến các sản phẩm bao bì, các đồ gia dụng, điện tử từ thủ công là bình gốm cho đến sản phẩm hiện đại như ô tô.

Ứng dụng tỷ lệ vàng thiết kế nội thất

Trong thiết kế nội thất bạn có thể áp dụng tỷ lệ vàng để có được sự cân bằng hài hòa, chủ yếu tập trung vào hình chữ nhật có tỷ lệ vàng. Tỷ lệ này bạn có thể ứng dụng trong chế tạo các đồ nội thất trong căn phòng, bài trí tương quan tỷ lệ cao thấp, ngắn dài. Phân chia khu vực trang trí, để đồ nội thất trong phòng …

Tỷ lệ vàng bạn có thể dùng trong chế tạo các đồ nội thất như tủ đồ, kệ trang trí, kích thước bàn trà, bàn ăn …

Có các tỷ lệ vàng nào trong không gian nội thất đẹp trên? Hãy để ý đến các hình khối dạng vuông, để ý đến chiều cao tường, cửa cũng như đồ nội thất.

Lưu ý: Hãy linh hoạt khi vận dụng, bạn không cần đạt tới chính xác số φ, chỉ cần bạn đạt đến gần con số đó giống như trong sử dụng thước tâm của các người thợ Việt Nam.